Heiligen bovenste rij reliekenkast

Bij de beschrijving van de heiligen is de volgorde aangehouden zoals aangegeven in Chiesa di San Zaccaria, arte e devozione. Vanwege de slechte kwaliteit van de schildering zijn de attributen die onmisbaar zijn om de heiligen te herkennen, niet altijd even duidelijk, of helemaal niet zichtbaar. Na de restauratie is de identificatie ongetwijfeld gemakkelijker .

Bij het verzamelen van relieken hadden de Venetianen ‘een zwak’ voor het volledige lichaam van de heilige, niet de gebruikelijke fragmenten zoals armen, tenen of vingers. Het prototype is het lichaam van Marcus, de patroonheilige van Venetië. Op de San Marco-basiliek na bezat de kerk van San Zaccaria de meeste “stoffelijke overschotten” van alle Venetiaanse kerken. Een mooi voorbeeld is te zien in het Zacharias-altaar tegen de rechterwand. Onder de sarcofaag met de stoffelijke resten van Zacharias ligt, achter een traliewerk, het lichaam van de H. Athanasius de Grote, patriarch van Alexandrië en kerkleraar.

Een aantal ‘kleinere’ relieken van minder of meer bekende heiligen werd bewaard in de kast aan de achterkant van het Polyptiek van de Maagd Maria in de San Tarasio-kapel

man van smarten
De Man van Smarten

De bovenste voorstelling van Christus als Man van Smarten, waarbij het heilbrengend bloed uit de zijdewond in een kelk spuit die door een engeltje wordt vastgehouden, verwijst naar de ampul met het bloed van Christus, een van de meest kostbare relieken van de San Zaccaria.

Ampul met Heilig Bloed

kostbare ampul met het Heilig Bloed in Sabina-altaarstuk
Ampul met het kostbare Heilig Bloed in Sabina-altaarstuk

Volgens de inscriptie onder deze voorstelling bevindt zich de kostbare ampul met het Heilig Bloed zich niet in de reliekenkast, maar in het Sabina altaarstuk achter het kleine deurtje met de engel.

De Man van Smarten, de lijdende Christus die na zijn dood als levende figuur zijn wonden toont en rechtstreeks een beroep doet op de compassio, het medelijden van de gelovige, komt al vanaf de elfde eeuw voor in de byzantijnse kunst. In de Venetiaanse kunst was de voorstelling van de Man van Smarten zeer populair. Dit thema wordt herhaald in het Corpus Christi-altaarstuk tegen de rechterwand van de kapel

Zacharias, vader van Johannes de Doper
Zacharias, vader van Johannes de Doper

Zacharias – niet te verwarren met de profeet Zacharias uit de zesde eeuw voor Christus – de patroonheilige van de kerk, was de vader van Johannes de Doper. Zijn feestdag wordt gevierd op 5 november. Aan het begin van de negende eeuw schonk de Byzantijnse keizer Leo V belangrijke relieken, waaronder het lichaam van Zacharias, een stukje van het Ware kruis en kledingstukken van Christus en Maria, aan de kerk van San Zaccaria.

Zacharias is – pal onder de Man van Smarten – de centrale figuur van de voorstelling. Pontificaal gezeten op een marmeren troon krijgt hij zelfs een dubbele ruimte toebedeeld.

Stefanus en Sabina

Stefanus werd op 12 mei 254 gekozen als opvolger van Paus Lucius I. Volgens de traditie stierf hij de marteldood op 2 augustus 257. Zijn hoofd wordt sinds 1047 bewaard in de dom van Speyer. Sabina, de heilige uiterst rechts, is tevens de hoofdpersoon van het altaarstuk tegen de linkerwand van de kapel.

Foto’s: Robin Bolten
Tekst: Jeanne van der Stappen