Geschiedenis

Oh Venice! Venice! when thy marble walls
Are level with the waters, there shall be
A cry of nations o´er thy sunken halls
A loud lament along the sweeping sea!

Lord George Gordon Byron, ‘Ode on Venice’

Acqua alta 1966

In november 1966 werden Venetië, Florence en andere steden zwaar getroffen door een enorm hoge waterstand. De Unesco deed een oproep aan de wereld – de cry of nations uit het gedicht van Byron – om hulp bij restauraties van de talloze beschadigde kunstwerken. Dat resulteerde in de oprichting van comités in vele landen, waaronder in Nederland de ‘Stichting Nederlands Venetië Comité.’ en haar vereniging ‘De Poorters van Venetië’.

Hoogwater – acqua alta – is in Venetië vanaf het begin van haar bestaan een normaal verschijnsel, de stad is daar ook op ingericht. Een flinke eb en vloed is zo nu en dan zelfs noodzakelijk om de lagune uit te spoelen, anders zou ze verworden tot een moeras, want de rivieren die in de lagune uitmonden voeren grote hoeveelheden zand en slib mee uit de noordoostelijke Alpen.

Sinds het midden van de 20e eeuw echter, komen overstromingen vaker voor en met hogere waterstanden. Naast de natuurlijke oorzaken zoals maanstand, getij en wind en stijging van de zeespiegel, is menselijk handelen een belangrijke factor geworden. In het bijzonder daalde de bodem van de lagune door oppompen van grondwater voor gebruik op het nabijgelegen industrie- en havengebied van Marghera.

Inmiddels is het oppompen van grondwater gestaakt (en ook de vrije uitstoot van zwavel- en andere dampen die gevels en kunstvoorwerpen aantasten) en er wordt gewerkt aan een systeem van beweegbare waterkeringen, dat de drie ingangen van de lagune blokkeren als de waterstand te hoog dreigt te worden. Het “MOSE-systeem”.

Comitati Privati Internazionali per la Salvaguardia di Venezia

Van 25 tot 27 September 2019, vond in Dubrovnik, Kroatië, de 18^e conferentie plaats getiteld The Best in Heritage, georganiseerd door de ICOM (International Council of Museums) en Europa Nostra. Naar aanleiding van deze conferentie verscheen een digitaal rapport met onder andere aandacht voor 50 jaar “Behoud Venetië”. Eind jaren zestig waren er 55 comités actief nu zijn dat er één-en-twintig. Niet alle 21 comités stammen uit de beginperiode, sommigen zijn er later bij gekomen. Maar door hun jarenlange inspanningen zijn in Venetië vele kunstschatten, zowel architectuur als beeldende kunst, behouden. En er gaat geld naar restauratie- en onderzoekslaboratoria en educatie. Per jaar spenderen de gezamenlijke comités zo’n vijf miljoen euro. Hiermee blijft Venetië ook een leefbare stad, want de comités werken met lokale bedrijven, professionals en restaurateurs, die daardoor zelf in de Dogestad kunnen blijven wonen.

Jarenlang heeft de associatie samen gewerkt met de UNESCO. Via deze internationale instelling hoefde er geen BTW over restauratie-activiteiten betaald te worden. Wel betaalden de comités een bijdrage aan UNESCO. Deze bijdrage werd steeds meer verhoogd omdat de UNESCO zelf sterk gekort werd op hun subsidie.

Sinds een paar jaar opereert de associatie zonder de UNESCO. Alle 21 privé comités, uit elf verschillende landen, zijn verenigd in een overkoepelend associatie: Comitati Privati Internazionali per la Salvaguardia di Venezia. De president van de associatie is mevrouw Paola Marini, oud-directeur van de Accademia. Op het permanente bureau van de associatie is mevrouw Carla Toffolo een constante aanwezigheid. Zij is in dienst van de associatie.

Afgevaardigden van een aantal privé comités komen een paar keer per jaar bijeen. De Stichting Nederlands Venetië Comité, middels Bernard Aikema (voorzitter) of Annalisa Lisei (vice-voorzitter), heeft hier ook zitting in. Eén keer per jaar is er een grote algemene vergadering waar alle comités aanwezig zijn.

De associatie krijgt van de instanties als de Soprintendenza (de monumentenzorg), de gemeente Venetië of de patriarchale curia, dan wel van de comités zelf, urgente projecten voorgelegd. De individuele comités selecteren daaruit hun projecten, die zij dan financieel ondersteunen.

Soms gebeurt het dat individuele comités direct hun project bepalen en niet kiezen uit de voorgestelde opties. Zoals de Stichting Nederlands Venetië Comité dat doet met de San Zaccaria kerk.

Hieronder de lijst van de 21 comités die samen de associatie vormen:

IT Associazione Amici dei Musei e Monumenti Veneziani

IT Associazione Cavalieri di San Marco

IT Comunita Ebraica di Venezia

IT Istituto Veneto per I beni culturali

IT Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti

IT Venice Gardens Foundation

IT Comitato Italiano per Venezia

IT Università Internazionale dell’arte (UIA)

IT/US Venetian Heritage

US America-Italy Society of Philadelphia

US Save Venice inc.